Straftijd,
een boek van Lieve Blancquaert
Ik ben al
een tijdje geleden begonnen met lezen, maar deze week heb ik er echt werk van
gemaakt! Voor mijn eerste opdracht heb ik gekozen om een boek te lezen,
namelijk ‘Straftijd’. Het boek werd geschreven door Lieve Blancquaert in
samenwerking met Hulpgevangenis van Leuven.
In het boek
kom je de verhalen te weten van een tiental gedetineerden. Zij vertellen wat ze
hebben meegemaakt en hoe hun leven is veranderd sinds ze in de gevangenis
hebben gezeten. Daarbuiten schrijft Lieve ook verhalen van enkele
personeelsleden. Ook het verhaal wat zij
vertellen is vaak aangrijpend. Tot slot kom je nog te weten hoe de familie
omgaat met heel de gevangenis toestanden.
Het boek is
opgedeeld in kleine hoofdstukken waarin telkens één verhaal wordt verteld. Het
zijn stuk voor stuk getuigenissen die je bijblijven en waar je even bij stil
blijft staan.
Het leven in
de gevangenis kennen wij enkel van op televisie of van in de films. Ik citeer:
“Een gevangenis is letterlijk en figuurlijk een erg gesloten wereld. Een stap
naar buiten zetten, een boekje opendoen over de gevangenis, dat was de
oorspronkelijke bedoeling van dit project. Dit boek, een sociaal artistiek
project in de Leuvense Hulpgevangenis, wil een beeld geven van het leven in en
met de gevangenis.” Ik heb dit boek met veel bewondering en aandacht gelezen en
ik heb er heel wat uit geleerd. Dit boek is dus zeker een aanraden voor
iedereen!
Lieve
Blancquaert, de vrouw die deze aangrijpende verhalen schreef.
Wie is ze?
Lieve
Blancquaert is een Vlaamse fotografe die geboren is in 1963. Na haar
middelbareschooltijd ging ze aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in
Gent studeren. De richting kunst hield zowel film als fotografie in. Zoals ze
zelf zegt, was fotografie al van kleins af haar passie en keek ze op naar
fotografen als oorlogsfotograaf Tim Page. Na haar studies is Lieve in Gent
blijven wonen. Daar woont ze nu nog steeds, samen met haar man Nick Balthazar.
Ze hebben samen een dochten en een zoon!
Wat doet ze?
![]() |
Lieve Blancquart |
Sinds 1985
werkt Lieve als freelancefotografe voor verschillende tijdschriften en kranten.
Ze begon bij De Morgen en werkt intussen voor meer dan vier verschillende
kranten of tijdschriften. Haar passie is fotografie, dus heeft ze ook enkele
fotoboeken samen met journalisten gemaakt.
Haar boek
‘Straftijd’
Ze schreef
het boek ‘Straftijd’ samen met een bijbehorende reportage. Straftijd is een
indringend boek waarin 22 mensen, van gedetineerde en cipier tot
verpleegkundige en directeur, een stukje van hun leven en wereld delen met
mensen van buiten de gevangenis.
Haar stijl
Journalistieke
fotografie is haar passie, maar ze houdt zich ook bezig met reclamefotografie
om toch dat ietsje meer te hebben verwezenlijkt. Lieve Blancquaert is vooral
bekend om haar portretfotografie, omdat ze de technische schoonheid van een
portret met de uitstraling van de gefotografeerde wil doen samenvallen. Dit zie
je ook heel duidelijk terugkomen in het boek ‘Straftijd’.
Voor ik het
ga hebben over het boek zelf, ga ik jullie eerst wat meer uitleg geven over
de Hulpgevangenis van Leuven.
Leuven Hulp
in het kort
De
Hulpgevangenis is een typische stergevangenis met
drie vleugels. Er verblijven ongeveer200
gedetineerden. Sinds 1990 werd de gevangenis intensief gerenoveerd met
een wandelplaats en een minivoetbalveld. Twee celvleugels met een gezamenlijke
capaciteit van 124 cellen werden reeds gerenoveerd. De gerenoveerde cellen
beschikken over een groot raam, stromend water en een toilet.
In 2001
werden een nieuw, beveiligd inkomgebouw, een nieuw complex met werkateliers,
ruimere bezoekaccommodaties en nieuwe burelen in gebruik genomen. Een aantal
lokalen rond het centrum werden omgebouwd tot bibliotheek, cultureel centrum en
lokalen voor lessen, vorming, sport en religieuze of levensbeschouwelijke
activiteiten. De oude psychiatrische annex werd in 2009 omgebouwd tot een
moderne leefeenheid voor 14 personen. Momenteel bereidt de gevangenis de aanleg
voor van een tweede wandelplaats en de vernieuwing van de daken.
De
gevangenis is voor 60% gerenoveerd. Het oude centrum en de voormalige
vrouwenafdeling wachten nog op renovatie. In deze oude vrouwenafdeling werden
voorlopig burelen voor de verschillende ondersteunende diensten en een afdeling
Beperkte Detentie ingericht.
Gedetineerden
kunnen huishoudelijke taken verrichten in de keuken, wasserij, bibliotheek, als
sportmonitor of als diender van de sectie. Voor het werk in de werkhuizen
levert de gevangenis arbeid en werkt met externe aannemers. De gedetineerden
worden betaald per afgewerkt stuk. Momenteel zijn er gemiddeld 28 gedetineerden
aan de slag.
Bezoek
In Leuven
Hulp zijn verschillende bezoektypes mogelijk. De volgende termen worden
gebruikt:
·
Zaalbezoek (in de gewone bezoekzaal)
· Individueel bezoek (bezoek achter glas)
· Ongestoord bezoek (in de daartoe bestemde ruimtes)
· Kinderbezoek (in een speciaal voor de kinderen ingerichte bezoekzaal)
· Individueel bezoek (bezoek achter glas)
· Ongestoord bezoek (in de daartoe bestemde ruimtes)
· Kinderbezoek (in een speciaal voor de kinderen ingerichte bezoekzaal)
Niet iedereen mag zomaar op bezoek komen. Ouders,
grootouders, kinderen en kleinkinderen, de echtgenoot, samenwonende vriend of
vriendin die officieel op hetzelfde adres ingeschreven is, broers en zussen,
schoonouders, ooms en tantes, voogd kunnen zonder voorafgaande
toelating van de directie op bezoek komen. Ze moeten natuurlijk wel kunnen
aantonen dat ze familie zijn.
Wanneer
andere personen (vrienden, kennissen,
neef, nicht,…) op bezoek willen komen, moeten zij vooraf
een fotokopie van hun identiteitskaart en een uittreksel uit het
strafregister opsturen aan de gedetineerde
die zij willen bezoeken of deze documenten afgeven in de gevangenis. De
directeur laat aan de gedetineerde weten of het bezoek toegelaten wordt.
MA
|
di
|
wo
|
do
|
vr
|
za
|
zo
|
08.45-09.45
|
08.45-
09.45
|
|||||
10.00-11.00
|
10.00-11.00
|
10.00-11.00
|
10.00-11.00
|
10.00-11.00
|
10.00-11.00
|
|
12.30-13.30
|
12.30-13.30
|
12.30-13.30
|
12.30-13.30
|
12.30-13.30
|
12.30-13.30
|
|
14.15-15.15
|
||||||
14.45-15.45
|
14.45-15.45
|
14.45-15.45
|
14.45-15.45
|
15.30-16.25
|
Briefwisseling
Alle inkomende
post, gericht aan gedetineerden wordt om veiligheidsredenen geopend.
Hierbij wordt de brief niet gelezen maar wordt deze onderzocht op vreemde
voorwerpen.
·
Het is niet toegelaten om geld op te sturen.
Indien geld gevonden wordt in een brief, kan de gedetineerde
daar pas bij
vrijlating over beschikken.
·
Wenskaarten die geluid maken zijn ook niet toegelaten
·
De gedetineerde wordt verwittigd als er gevonden
voorwerpen in bewaring worden genomen
Brieven van
advocaten en bepaalde officiële instanties worden niet geopend als dit blijkt
uit de enveloppe.
De uitgaande
post wordt niet geopend.
Brieven aan
gedetineerden kunnen worden opgestuurd naar:
NAAM
GEDETINEERDE
Gevangenis
Leuven Hulp
Maria
Theresiastraat 74
3000 Leuven
Kledij
De
gedetineerden dragen kledij van de gevangenis en mogen hun eigen ondergoed,
pyjama en trainingsbroek laten binnenbrengen. De pyjama en trainingsbroek mogen
enkel op cel gedragen worden.
Het eigen
ondergoed dat toegelaten wordt omvat de volgende artikelen: slip, (boxer)short,
onderhemdje, T-shirt en kousen. Het ondergoed moet gekleurd zijn(behalve de
kousen), dit om het onderscheid te kunnen maken met het witte ondergoed van de
gevangenis.
De T-shirts
moeten met korte mouwen en zonder kraag zijn. Ze mogen bedrukt zijn en mogen
als bovenkledij gedragen worden op cel, in het cellulair complex of op de
wandeling. Boxershorts mogen niet onbedekt gedragen worden.
Er mogen
maximum 15 stuks van elk artikel (behalve trainingsbroek en pyjama) op cel
aanwezig zijn. Per bezoek mogen er maximaal 10 stuks van elk binnengebracht
worden. De eigen kledij die op cel gedragen wordt kan niet in de wasserij van
de gevangenis gewassen worden. Deze moet met het bezoek buiten gegeven worden
om ze te laten wassen.
Activiteiten
Er worden
heel wat activiteiten binnen de gevangenis georganiseerd. In het boek lees je
dat er een gedetineerde spreekt over Marktrock in Leuven. De Hulpgevangenis in
Leuven organiseert ook elk jaar een Marktrock binnen de muren. Het concept is
ongeveer hetzelfde. Er zijn da traditionele optredens van bandjes, maar er is
ook toneel, comedy, dans… Het festival
was afgelopen jaar op 4 augustus onder de naam “M-idzomar Breekt Uit”!
Een beetje voorkennis kan nooit kwaad. Tijd
voor wat meer informatie over het boek!
Lieve bracht
dit boek uit in 2006 in samenwerking met de Hulpgevangenis van Leuven. Ik
citeer: “Dit boek bestaat uit 22 hoofdstukken: 22 mensen die bereid waren een
stukje van hun leven, een stukje van hun wereld te delen met mensen buiten de
gevangenis. Gedetineerden, jong en oud, Belg en buitenlander, voor jarenlang
veroordeeld of nog maar net opgepakt en niet eens wetend wat er hen boven het
hoofd hangt. Personeelsleden, van bewaker tot directeur. Familieleden, moeder,
vrouw, kind, grootouder van… Allemaal geven ze, elk op hun manier, ons de kans
om een deel van hun belevenissen, hun gevoelswereld, te leren kennen. Ze kijken
in een spiegel en laten ons meekijken.” Omdat ik niet het hele boek kan
uitleggen, heb ik enkele verhalen eruit gepikt en die beschreven. Zo krijgen
jullie toch een idee over het boek.
[straf]tijd
Getuigenissen van mijn
lief, mijn kind, mijn ma, mijne chef en ik
Ik citeer:
“Van elk van deze mensen maakte Lieve Blancquaert een indringend portret. Ze
fotografeerde de mensen en sprak er mee. Daarna ging iedereen zelf aan de slag.
Ze toonden hun gedachten en hun emoties door er zelf over te schrijven, door
zelf te fotograferen…”
Als je dit
boek begint te lezen, lijkt het alsof je bij de gedetineerden aan tafel zit.
Het is zo goed opgebouwd dat je het gevoel hebt dat ze naast je zitten en heel
hun verhaal tegen jou aan het vertellen zijn. Ik neem je mee naar het boek,
naar de intense verhalen. Ik bespreek enkele personen met hun verhaal en hun
gedachten.
Deel I – De gedetineerden

Wat me wel
opviel bij het lezen, is dat er enkel mannelijke gedetineerden aan het woord
werden gelaten. Ik ben dit geen opzoeken en de vrouwelijk gedetineerden uit
Leuven Hulp zijn in 1966 naar de gevangenis van Vorst verhuisd. Er zit hier dus
geen enkele vrouw achter slot en grendel.
Alle
gedetineerden die in Leuven vast zitten, zijn veroordeeld voor feiten, de ene
al wat zwaarden dan de andere. Wat ik vooraf dacht, bleek ook waar te zijn.
Elke gedetineerde waar Lieve een verhaal over heeft geschreven, is in aanraking
gekomen met drugs!
Chris was
een van de eerste mannen die Lieve in de gevangenis ontmoette. Voor de meeste
gedetineerden is het moeilijk om over hun gebeurtenissen te praten. Ook voor
Chris is dit moeilijk. Hij zegt dat hij zijn eindproject van architectuur niet
kon afwerken en op dat moment ging voor hem ook de gevangenisdeur open. Hij zit
(in 2006) al twaalf jaar achter de tralies.
“Natuurlijk had ik wel
één en ander uitgespookt. Het was een combinatie van een aantal klussen, waar
je normaal gezien misschien wel een veroordeling voor krijgt, maar niet direct
een effectieve gevangenisstraf. Ik ben wel verdacht voor deelname aan een veel
zwaardere zaak waar ik eigenlijk niets mee te maken had. Uiteindelijk heb ik
dat niet kunnen bewijzen. Ze geloofden me niet.”

Één van de
bezigheden van Chris is muziek maken. Er is een klein lokaal in de gevangenis
waar ze muziek kunnen maken. Hij heeft meegewerkt aan een CD. Chris deed de
basgitaar. Zijn hobby is foto’s maken. In het boek van Lieve Blancquaert staan
ook twee foto’s die Chris heeft getrokken!
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
“David is
een grote, kale en sterke kerel met een verrassend zachte blik.” Daar begint
Lieve een ander verhaal mee. Hij verteld zijn verhaal hoe het leven van een
populaire jongen, naar een eenzame man is geëvolueerd. Vroeger trad David met
ene kameraad op bij ‘Tien om te zien’. hij was toen heel populair. Hij verteld
dat hij genoot van die populariteit, maar dat de drugs ook om de hoek kwam
kijken. Wat ik dacht voor dat ik dit boek begon te lezen, komt hier weer terug.
Heel veel gedetineerden komen in aanraking met drugs en vanaf dan gaat het
alleen maar bergaf.
Een stuk uit
zijn verhaal sprak me wel aan. De meeste gedetineerden zeggen dat het leven in
de gevangenis niet fijn is en dat ze depressief zijn. David omschrijft zijn
gevoel als volgt: “Ondertussen word je het gevangenisleven zo gewoon, ik ben
hier graaf. De structuur hier doet me goed. Ik dacht eerst: ‘dat moet zoiets
als in die Amerikaanse films zijn”. Maar het voel eigenlijk nog goed mee. En
het is nog verbeterd, je kunt nu al eens met een chef babbelen. Het had alleen
niet zo lang mogen duren.”
David zijn
verhaal eindigt met een gedicht eruit. Als je even stilstaat bij de woorden, de
zinnen, het gedicht in zijn geheel, kan je het gevoel van David al een beetje
begrijpen:
‘Ik ben weer
terug’
Ik heb mijn
leven echt verbeterd, ik ben weer terug.
Ik ben een
winnaar in een strijd die zo hard, zo lang was.
Ik ben weer
terug.
Je hoeft
voor mij niet meer bang te zijn, ik ben weer terug.
Ik kan het
leven echt weer aan,
Geloof me
maar.
Ik wil niet
meer leven op straat,
Ik wil weer
normaal zijn zo als het gaat.
Probeer met
mij nog eens te leven, dan zal je echt merken,
Want ik weet
nu echt zeker, ik ben weer terug.
Ik wil niet
meer afhankelijk zijn van die drugs,
Ik wil
normaal zijn, zo als het gaat.
Probeer mij
die kans nog eens te geven, ja zal dan echt merken,
Ik ben weer
terug
Het was een
strijd, ik dacht hier kom ik nooit meer uit,
Maar toch,
ik won, ik ben ook echt niet meer zo onzeker.
Maar wat ik
wil, is een nieuw leven, daar ben ik zeker van.
Ik kan
jullie nu weer alles geven
Ik ben
terug,
Ja echt
terug.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
“Na een tijd went het
natuurlijk. Alles went. Dat wil niet zeggen dat je het aanvaardt.”

Wat mij
vooral interesseerde was dat Dries perfect past in het profiel van de doorsnee
gevangene. Een ongelukkige jeugd, gebrek aan warmte thuis, ‘foute’ vrienden en
… drugs!
Zijn
getuigenissen spraken mij aan: ik som er enkele voor u op.
“Nu zit ik voor een
brandzaak, ik ben wel niet de dader, maar ik was er wel bij, dus ben ik
medeplichtig. Was ik er maar niet bij geweest die bewuste dag. Het was nooit
mijn bedoeling iets uit te spoken waardoor ik in de bak zou geraken. Ik was
veel te bang dat ik nooit meer zou buitenkomen. En het is echt van beangstigend
in een cel, dat enge kotteke!”
“Wat ik ondertussen
wel weet, is dat ik nooit meer op die manier wil leven en hier ook niet meer
wil terugkeren.”
Wat me
vooral aan deze uitspraken doet denken is dat de meeste gedetineerden zo
praten. Ze willen nooit meer in aanraking komen met het gerecht en zijn er van
overtuigt dat ze nooit meer iets fout gaan doen waardoor ze in de gevangenis
terecht komen. Waarom zijn er dan zoveel gedetineerden die hier voor de tweede
of derde keer zitten? Waarom geraken ze toch weer op het slechte pad. Deze
vragen zullen altijd bij iedereen terugkomen en daar heeft niemand een pasklaar
antwoord op.
Deel II – De familie
Er zijn vijf
getuigenissen van familieleden in dit boek. Uit deze vijf getuigenissen pik ik er één verhaal uit, van een jonge kerel. Het verhaal dat bij mij het meest indruk naliet, was dat van
Vincent. Het is een jongen van amper twaalf jaar oud en het leven dat hij al
heeft meegemaakt, wens je niemand toe!
Dit verhaal
vond ik ook heel interessant omdat het
ooit kan gebeuren dat ik zo een leerling ik mijn klas heb later. Het gedrag en
de gedachtenissen van zo een puber spreken mij wel aan.
.jpg)
Zijn vader
zit levenslang vast voor drie moorden, onder andere op zijn mama en
grootmoeder. Ondanks dat die gebeurd is, is Vincent niet kwaad op zijn papa!
Zijn papa heeft alles uitgelegd verteld hij. Vincent was 8 jaar toen het
allemaal gebeurde.
Hij zegt iets
in het boek, waar ik even bij stilstond. “Ik heb eigenlijk maar acht jaar een
papa gehad, echt vrij. Voor de rest heb ik dan eigenlijk geen papa. Niet een
papa om iets mee te doen. ik hoor nu altijd alle andere kinderen: ‘Mijn papa
heeft dat voor mij gekocht’ of ‘ik ga dat met mijn papa doen’. dan denk ik wel:
vroeger kon ik dat ook doen, maar nu kan ik dat niet meer.” Die gedachte heeft
bij mij iets wakker geschud. Ik ben er van overtuigd dat een warm nest, ouders
hebben, een goede band met je papa of mama hebben heel belangrijk is voor
jezelf en voor je toekomst. Wanneer je dit niet hebt of helemaal mist, draag je
hiervan de gevolgen gedurende je hele leven.
“Sinds mijn papa in de gevangenis zit, kijken de mensen
anders naar mij.”
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

“Het voordeel van een
gevangenisrelatie is dat je tijd hebt. Tijd is in dit geval een soort luxe,
misschien de enige luxe, maar een luxe.”

Karel
schrijft zijn verhaal neer in het boek. Hij is een man van bijna tachtig en is
de grootvader van zijn 23 kleinkinderen. Één van zijn kleinkinderen is
veroordeeld tot 25 jaar wegens doodslag. Hij praat over zijn leven en hoe hij
dit allemaal beleefd heeft.


“Mijn zoon Mark zit
wast en sindsdien schrijf ik in de verleden tijd.”
Deel III – Het personeel
Een gevangenis
kan niet functioneren als er geen directeur is. Paul heeft de
verantwoordelijkheid in Leuven. Hij is de directeur van de gevangenis. In zijn
verhaal verteld hij wat hij vindt van de gedetineerden en van zijn personeel,
wat hij vindt van de gevangenis en het leven tussen die vier muren, van respect
en van voldoening.
“We keuren
het gedrag af, maar het is nooit de bedoeling hen als mens af te schrijven.”
Dat zijn de woorden die Paul zegt, wanneer Lieve hem interviewt. Dat bewijst
dat hij een directeur is voor mensen die ernstige feiten hebben gepleegd, maar
dat hij ook in zit met de mensen binnen in de gevangenis, dat deze ook een
tweede kans verdienen. Respect is in de gevangenis een sleutelwoord. Respect moet
de basis vormen van alle interacties in de gevangenis!
Er werken
heel wat mensen in de gevangenis. Zo is er ook Marc, hij is één van de cipiers
in Leuven. Buiten de cipiers werken er ook nog personeel die instaan voor de
gezondheid. Tom is de psychiatrisch verpleegkundig. Hij begint zijn verhaal met
de volgende woorden: “Ik draag geen uniform of witte as omdat ik zoveel
mogelijk neutraal wil blijven binnen de structuur van de gevangenis.” Hij zegt
ook dat hij tevreden moet zijn met de kleine dingen. Ik denk niet dat het makkelijk
is om te werken binnen de gevangenis en zeker niet als je de job van Marc of Tom
doet.
Marc is een cipier en komt elke dag in aanraking met alle gevangenen. Ook
Tom komt vaak in contact met de gevangenen. Zij zijn de enige mensen die ze
buiten hun lotgenoten zien. Het moet voor hen ook niet altijd makkelijk zijn om
deze job uit te oefenen. Ik heb respect voor dit personeel, want deze jobs zijn
niet voor iedereen weggelegd. Ze zetten zich in voor het leven van criminelen,
voor mensen die feiten hebben gepleegd die niet door de beugel kunnen. Hun
leven wordt beïnvloed door de gevangenen en dat is denk ik niet makkelijk om te
begrijpen.
"Het lange nu
De gevangenis heeft haar eigen ritme.
Het tempo van de tijd lijkt wel helemaal zoek.
Bewakers jachten zich door hun shift.
Termijnen dienen te worden gerespecteerd.
De tijd duurt erg lang."
Besluit
Ik citeer:
“Het centrale thema van dit boek is ‘tijd’. Voor iedereen die in aanraking komt
met de gevangenis speet tijd immers een erg belangrijke rol. ‘Alles is tijd,
het hele leven is tijd’. Soms tergend traag.”
Bij het lezen van dit boek heb ik een paar keer bij mezelf stil gestaan en ben ik gaan
beseffen hoe goed het leven is, vooral buiten de gevangenis. Ik ben ook tot het
besef gekomen dat er criminelen in de gevangenis zitten, maar dat die
criminelen ook soms een hart van goud hebben. Ik vond het een heel interessant
boek met mooie foto’s! Dit boek zou ik zeker kunnen gebruiken in een
beroepsklas.
Het boek is niet moeilijk geschreven en het leest heel vlot.
Wanneer er een les over gevangenissen is, over oorlog, over misdaden… kan je
dit boek perfect gebruiken. De leerlingen krijgen een ruim beeld over de
gedetineerden. Ook als het gaat over vooroordelen kan dit boek gebruikt worden.
Ikzelf had ook enkele vooroordelen over gedetineerden, maar die zijn weg nu dat
ik het boek gelezen heb. Een aanraden voor iedereen dus!
“Het zijn de nachten die tellen, die de tijd bepalen die men
hier doorbrengt.”
Geen opmerkingen:
Een reactie posten